Nhựa thân thiện với môi trường: Hạn chế và tiềm năng phát triển

Nhựa thân thiện với môi trường không chỉ là một xu thế, mà còn là giải pháp hữu hiệu để cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ hành tinh. Trong bài viết trước BlueSky Việt Nam đã giới thiệu về nguồn gốc tái tạo, khả năng phân hủy sinh học và ưu thế giảm dấu chân carbon, các loại nhựa như PLA, PHA, PBS, PBAT… Để nhựa “xanh” có thể thực sự khẳng định vai trò, chúng ta cần tiếp tục đầu tư nghiên cứu, hoàn thiện chuỗi cung ứng, mở rộng hạ tầng xử lý, và quan trọng hơn cả là nâng cao nhận thức của cộng đồng về quy trình phân loại, sử dụng, tái chế. Khi những nỗ lực này được đồng bộ và triển khai nhất quán, nhựa thân thiện với môi trường sẽ phát huy tối đa tiềm năng, góp phần giải quyết một trong những thách thức môi trường lớn nhất của thời đại.

1. Tại sao cần đến nhựa thân thiện với môi trường?

Thực trạng ô nhiễm nhựa

Ngày nay, rác thải nhựa là một trong những vấn đề môi trường cấp bách nhất trên toàn cầu. Theo ước tính của Liên Hợp Quốc, hàng năm thế giới thải ra hàng trăm triệu tấn nhựa, trong đó một phần lớn không được tái chế hoặc xử lý đúng cách, dẫn đến tình trạng ô nhiễm rác thải nhựa ở đại dương, sông ngòi và môi trường sống. Các mảnh nhựa nhỏ (microplastics) thậm chí còn xâm nhập vào chuỗi thức ăn, gây ra nhiều rủi ro sức khỏe chưa lường hết.

Hạn chế của nhựa truyền thống

Phần lớn các loại nhựa truyền thống như polyethylene (PE), polypropylene (PP), polystyrene (PS)… đều có nguồn gốc từ nhiên liệu hóa thạch và không thể phân hủy sinh học trong điều kiện tự nhiên. Thời gian phân rã của nhiều loại nhựa có thể lên đến hàng trăm năm, tạo ra gánh nặng lớn cho môi trường. Dù các giải pháp như tái chế, đốt nhiệt điện hoặc chôn lấp được áp dụng, nhưng hiệu quả vẫn chưa tối ưu và tốn kém chi phí.

Xu hướng tất yếu

Nhằm giảm thiểu áp lực lên tài nguyên và môi trường, nhiều quốc gia, tổ chức quốc tế cũng như cộng đồng doanh nghiệp đang hướng tới tìm kiếm những loại nhựa “xanh” hơn, có khả năng phân hủy sinh học (biodegradable), hoặc ít nhất là phát thải carbon thấp hơn so với nhựa truyền thống. Đây là lý do chính thúc đẩy sự phát triển của các loại nhựa thân thiện với môi trường, vốn được xem là xu hướng tất yếu trong tương lai gần.

2. Thách thức và hạn chế

Chi phí sản xuất cao

Nhựa sinh học và nhựa phân hủy sinh học thường đòi hỏi quy trình sản xuất phức tạp, phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nhất định, dẫn đến chi phí cao hơn so với nhựa truyền thống. Điều này ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh trên thị trường, đặc biệt ở các nước đang phát triển.

Chất lượng và tính chất cơ học

Không phải loại nhựa sinh học nào cũng có được các tính chất lý – hóa học như độ dẻo, độ bền, chịu nhiệt tương đương với nhựa dầu mỏ. Do đó, chúng chỉ phù hợp với một số ứng dụng nhất định, khiến phạm vi sử dụng còn hạn chế.

Hạ tầng xử lý

Nhiều loại nhựa phân hủy sinh học yêu cầu điều kiện nhiệt độ, độ ẩm, vi sinh vật cụ thể (điều kiện ủ công nghiệp) để phân hủy tối ưu. Nếu không có cơ sở hạ tầng phù hợp, quá trình phân hủy sẽ bị kéo dài, làm giảm giá trị “xanh” của sản phẩm.

Nhận thức người tiêu dùng

Dù ý thức về môi trường đang dần được nâng cao, nhiều người tiêu dùng vẫn thiếu thông tin chính xác về cách phân loại, xử lý nhựa sinh học, hoặc dễ nhầm lẫn giữa các khái niệm “phân hủy sinh học”, “phân hủy công nghiệp” và “tái chế”. Việc truyền thông và giáo dục cộng đồng một cách đầy đủ, nhất quán là yếu tố quan trọng để thúc đẩy sử dụng nhựa thân thiện với môi trường.

3. Tiềm năng và xu hướng phát triển

Trong bối cảnh nguồn nhiên liệu hóa thạch ngày càng cạn kiệt và áp lực bảo vệ môi trường ngày một lớn, nhựa thân thiện với môi trường được dự báo sẽ tiếp tục mở rộng thị phần. Chính phủ của nhiều quốc gia khuyến khích hoặc thậm chí bắt buộc sử dụng nhựa sinh học, nhựa phân hủy sinh học thay thế dần nhựa dùng một lần. Các quỹ đầu tư cũng rót vốn mạnh mẽ vào nghiên cứu và phát triển công nghệ sản xuất polymer sinh học, cải tiến quy trình lên men, đồng thời mở rộng quy mô nhà máy.

Cùng với đó, nhu cầu từ phía người tiêu dùng ngày càng rõ ràng. Khách hàng chú trọng mua sắm có trách nhiệm, sẵn sàng chi trả cao hơn cho những sản phẩm “xanh”. Bản thân các doanh nghiệp đa quốc gia cũng xây dựng chiến lược phát triển bền vững, cam kết giảm nhựa dùng một lần và gia tăng bao bì làm từ nguyên liệu tái tạo hoặc có thể phân hủy.

Mặc dù vẫn còn tồn tại nhiều rào cản về chi phí, tiêu chuẩn chất lượng và nhận thức xã hội, nhưng nhựa thân thiện với môi trường rõ ràng sẽ là điểm nhấn quan trọng trong quá trình chuyển đổi sang mô hình kinh tế tuần hoàn. Sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp, nhà khoa học và cộng đồng sẽ mở ra nhiều cơ hội để phát triển và ứng dụng các loại vật liệu sinh học mới, đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường và sức khỏe con người trong tương lai.